Nhật Bản là một đất nước phát triển lớn mạnh về kinh tế, khoa học kỹ thuật,…và đặc biệt là văn hóa Nhật có thể xem là một giá trị truyền thống lan rộng không chỉ trong nước mà cả ngoài cộng đồng quốc tế. Ngày nay trong quá trình hội nhập, văn hóa phương Tây tràn ngập mang lại sức ảnh hưởng không hề nhỏ đến văn hóa Nhật Bản, khiến Nhật Bản từ lâu đã không còn đón tết âm lịch như các nước Châu Á khác. Tuy nhiên tết truyền thống Nhật Bản vẫn luôn giữ gìn được những sắc thái văn hóa đặc trưng của phương Đông.
Vậy lễ hội Oshougatsu là gì ?
Tháng Giêng tại Nhật Bản được gọi là “Oshogatsu” có nghĩa là “Chính Nguyệt”. Tết cổ truyền trong tiếng Nhật gọi là “Oshogatsu” bắt nguồn từ phong tục chào đón vị thần năm mới Toshigamisama, vị thần tượng trưng cho sức khỏe, may mắn và phát đạt. Ngày xưa khi Nhật Bản còn đón tết âm lịch như các nước khu vực châu á khác, Oshogatsu được dùng để gọi cho lễ chào đón năm mới. Tuy nhiên sau này Nhật bản chuyển sang đón tết dương tức là ngày đầu tiên của tháng giêng dương lịch – một trong những ngày lễ truyền thống quan trọng nhất trong năm, một dịp để mọi người trong gia đình xa gần tụ họp, cầu chúc cùng nhau đón năm mới.
Tết Oshogatsu diễn ra từ ngày 1 đến 3-1. Người dân Nhật Bản chuẩn bị cho lễ hội từ ngày 8/12 đến 12/12. Vào những ngày này, mọi gia đình đều dọn dẹp sạch sẽ, chuẩn bị đồ dùng và trang trí nhà cửa đón năm mới. Ngày 1/1 là một ngày quan trọng, đánh dấu sự bắt đầu của một năm mới. Người ta quan niệm rằng, xem mặt trời mọc vào ngày này là việc làm tốt nhất để chào đón một năm mới thịnh vượng, may mắn và tốt đẹp. Tết Nhật Bản có những điểm tương đồng với các nước phương Đông, tuy nhiên cũng có nét đặc sắc về phong tục tập quán khác biệt với nhiều nghi thức đặc biệt và mang phong cách riêng của một đất nước giàu truyền thống.
Treo Shimenawa trước cửa nhà
Đặt Kadomatsu trước cửa
Vào dịp này, các gia đình Nhật Bản sẽ đặt trước cổng nhà hoặc công ty cây nêu hoặc cây Kadomatsu gồm những cành thông xếp vào những ống tre tươi vát chéo. Người Nhật quan niệm tre là chiếc thang để đón thần năm mới, còn thông mang lại sự may mắn và trường thọ. Ngoài ra những vật dụng khác như dây thừng bện bằng cỏ khô, các dải giấy trắng cũng được dùng để trang trí, tượng trưng cho những mong ước của người Nhật trong năm mới. Ngoài ra, người Nhật còn treo bùa Shimekazari trong ngày Oshogatsu với ý nghĩa không cho ma quỷ vào nhà.
Treo bùa Shimekazari để xua đuổi ma quỷ
Tương truyền rằng, vị thần Toshigamisama sẽ hạ giới và trú ẩn trong cây tùng này. Ngày xưa người ta thường dựng cây tùng vào ngày 13/12 là ngày bắt đầu các công việc chuẩn bị đón Tết. Còn gần đây là ngày 27 hoặc 28 nhưng người ta tránh không dựng cây tùng vào ngày 29 và đêm giao thừa. Trên khung cửa của không ít gia đình Nhật còn trang trí các vật phẩm như đồ đan bằng lá màu trắng, quả quýt, thừng bện bằng cỏ, dải giấy trắng. Tùng tượng trưng cho trẻ mãi không già; quả quýt màu da cam tượng trưng cho muôn đời thịnh vượng; thừng bện bằng cỏ được treo ở điện thờ hoặc nơi thờ cúng, kính dâng lên thần linh cầu tài lộc; lá cây màu trắng nói lên sự trinh bạch không tì vết; còn dải giấy trắng mang ý nghĩa tẩy sạch vết nhơ và xua đuổi tà ma.
Các hoạt động truyền thống trong ngày Oshogatsu
Cũng như Tết cổ truyền tại Việt Nam, trong các ngày Oshogatsu người Nhật cũng ăn cơm tất niên, viết bưu thiếp, lì xì cho trẻ em và đi lễ chùa… Để đón mừng ngày Oshogatsu, họ chuẩn bị bằng việc dọn dẹp vệ sinh nhà cửa sạch sẽ với quan niệm sẽ rửa trôi những điều không may của năm cũ, chào đón những gì tốt đẹp nhất của năm mới. Ngày cuối cùng của năm cũ người Nhật sẽ cùng nhau ăn bữa cơm tất niên với đông đủ các thành viên trong gia đình. Bữa ăn được chuẩn bị kĩ lưỡng, chu đáo với những món ăn truyền thống làm từ ngũ cốc, cá và hải sản. Trong bữa ăn mọi người sẽ cùng nhau trò chuyện, chia sẻ về những dự định của mình trong năm mới với không khí đầm ấm, hạnh phúc.
Osechi ryori - món ăn truyền thống trong mọi gia đình người Nhật vào dịp tết
Có một bữa ăn đặc biệt được gọi là Osechi Ryori, thường được chuẩn bị trước khi kết thúc năm cũ và được dùng trong năm mới. Rất nhiều loại thực phẩm có trong bữa ăn này: hải sản, rau thái mỏng, đậu luộc và một số món khác nữa. Mỗi món ăn được bày biện trong từng hộp gọi là Jubako.
Lý do phải sử dụng những chiếc hộp này đó là thức ăn sẽ được bày biện đẹp mắt hơn và được dùng một cách trọn vẹn. Mỗi món ăn này không được trộn lẫn với các món ăn khác và tượng trưng cho một điều may mắn trong tương lai như sức khỏe, hạnh phúc, mùa màng bội thu, trường thọ và sung túc trong cuộc sống.
Otoso là một loại rượu được dùng trong bữa ăn osechi. Đây là một loại thảo dược được làm từ rượu gạo của Nhật. Người Nhật tin rằng uống Otoso sẽ giữ cho họ thoát khỏi những cám dỗ của quỷ dữ. Thông thường, người Nhật sẽ uống loại rượu này trước khi dùng những món ăn osechi.
Mùng 1 tết ăn bánh dày Ozoni
Trong truyền thuyết cổ ngày xưa của Nhật Bản, vào ngày mùng 1 tết, vị thần Toshidon đã xuất hiện, ban tặng cho các em bé ngoan và vâng lời cha mẹ loại bánh dầy Ozoni. Từ đó, với mong muốn được hưởng nhiều những món quà của các vị thần, người Nhật Bản thường ăn Ozoni vào mùng 1 tết.
Lì xì đầu năm
Người Nhật thường có truyền thống viết bưu thiếp trong dịp Tết. Điều này gần giống với văn hóa phương Tây khi mà người gửi bưu thiếp sẽ viết những lời chúc tốt đẹp nhất, thể hiện những tình cảm chân thành nhất đến người mình yêu thương. Phong tục này cũng thể hiện rõ văn hóa “cảm ơn” của người Nhật Bản.
Những tấm bưu thiếp được dùng để tặng cho bạn bè, đồng nghiệp và người thân trong dịp năm mới
Cũng giống như ở Việt Nam, vào ngày đầu năm mới, trẻ em Nhật Bản cũng được nhận tiền mừng tuổi từ bố mẹ, ông bà và người thân. Tiền mừng tuổi đó được gọi là Otoshidama . Otoshidama được người lớn tặng cho trẻ con với hi vọng sang năm mới, thêm một tuổi mới, đứa trẻ đó sẽ mau ăn chóng lớn, chững chạc và thành công trong học hành.
Phong bì tiền mừng tuổi Otoshidama có nhiều hoa văn rất dễ thương
Thờ cúng tổ tiên và các vị thần
Cũng như các nước châu á khác, năm mới là dịp kính nhớ ông bà, tổ tiên, và các vị thần. Họ đặt các loại bánh dày, bánh Tokonoma lên bàn thờ, nhằm tỏ lòng thành kính, và mong được các thần linh phù hộ. Bản chất việc thờ cúng tổ tiên là nhắn nhủ niềm tin người sống cũng như người chết đều có sự liên hệ mật thiết và hỗ trợ nhau. Con cháu thì thăm hỏi, khấn cáo tiền nhân, tổ tiên thì che chở, dẫn dắt hậu thế. Đây là một lễ vô cùng quan trọng, để tưởng nhớ. thể hiện lòng thành kính, đạo hiếu với người đã khuất.
Kagami mochi - vật cúng không thể thiếu trong các gia đình Nhật Bản nhân dịp năm mới
Trò chơi dân gian
Tại Nhật Bản, trò thả diều Takoage khá phổ biến vào dịp năm mới. Những chiếc diều có hình dáng, cách trang trí khác nhau tùy từng địa phương. Ngoài ra còn rất nhiều trò chơi truyền thống như đánh cầu lông Hanetsuki, chơi quay Komamawashi,… Đây là hoạt động thu hút được rất nhiều người tham gia và hưởng ứng.
Độc đáo cầu lông Hanetsuki Nhật Bản
Vợt của Hanetsuki có tên là Hagoita
Đi chùa đầu năm mới
Đi chùa cầu an đầu năm mới
Đi chùa đầu năm đã trở thành phong tục của người Nhật, những ngôi chùa đã trở thành những nơi thu hút đông khách nhất. Mọi người đến các đền, chùa để cầu mong hạnh phúc, may mắn trong năm mới. Họ thường mua bùa, và rút quẻ và lấy đó để chiêm nghiệm cho những ngày tới trong năm.
Những tấm gỗ được ghi đầy ước nguyện của những người đi lễ chùa.
Omikuji là lá giấy viết những dự đoán cho tương lai bạn, xuất hiện ở hầu hết các ngôi chùa Phật giáo và đền thần đạo ở Nhật. Tương tự như những quẻ bói ở Việt Nam. Mua những tờ Omikuji trong dịp tết đã trở thành truyền thống từ bao đời nay tại Nhật. Bạn có thể thử xem những dự báo về năm mới của mình như thế nào nhé! Ngày xưa, những mảnh giấy này thường được viết bằng tiếng Nhật nhưng gần đây, bạn có thể dễ dàng tìm thấy những tờ Omikuji bằng tiếng Anh, tiếng Hàn hoặc tiếng Hoa.
Nội dung của những “quẻ bói” này thường may mắn, bình thường hoặc thậm chí là những điều có thể xui xẻo trong tương lai. Nếu nhận được những thông điệp Omikuji không may, người Nhật sẽ cột những mảnh giấy này lên những nhánh cây và họ tin rằng điều này sẽ xóa bỏ được những điều không may ấy, theo đó những điều may mắn sẽ đến với họ trong năm mới.
Omikuji
Khác với một số nước, viếng thăm nhà của người thân, bạn bè không phải là hoạt động phổ biến của người Nhật bởi quan niệm Oshogatsu là Tết sum vầy, đoàn viên nên Tết Nhật Bản hầu như chỉ khép kín trong gia đình, ngoài ra ở Nhật không có truyền thống đốt pháo ngày Tết nên không khí năm mới tương đối bình lặng.
Oshogatsu Nhật bản với những tập tục, nghi lễ thú vị được tổ chức trong nhiều thế kỉ và đã phát triển những truyền thống độc đáo, và bên cạnh đấy đây là một cách truyền bá văn hóa Nhật đến người dân trong và ngoài nước.
Nguồn: Tổng hợp
Để biết thêm thông tin về Du lịch Nhật Bản xin vui lòng liên hệ:
T&T Travel
Địa chỉ: số 9A Nam Quốc Cang Q1 TP.HCM
Tel: +84(8) 3925 6331
Hotline: +84 944 096 699
Website: http://www.tnt-vietnam.com/
